Ortak bilinç dışının ürünü olan ve farklı coğrafyalarda birbirlerine benzer şekilde ortaya çıkan arketipler edebî anlatılarda sembol ve metaforlarla somutlaşır. Buna bağlı olarak farklı zaman ve mekânlarda arasında tarih, kültür ve inanç bağı olan toplumların edebî eserlerine yönelik karşılaştırmalı edebiyat çalışmaları vasıtasıyla bu sembollere yüklenen anlamlara bakıldığında insanlığın ortak meselelerinin sanatçılar tarafından nasıl ele alındığını karşılaştırmak mümkündür. Jung’un “yeniden doğuş” arketipi bağlamında önemli sembollerden biri olan mağara metaforu da mitlerden kutsal kitaplara, felsefeden psikolojiye kadar çeşitli disiplinlerde işlenmiş ve edebiyatta geniş bir çağrışım alanı bulmuştur. Bu çalışmada Asaf Halet Çelebi ile Svetkali Nurcan’ın şiirleri mağara metaforu etrafında karşılaştırmalı olarak incelenmiş, her iki şairin de mağara simgesinin arka planında yatan düşünce, inanç ve kültür sistemleri açıklanmıştır. Bu çalışma imgelem dünyasını ve beslendikleri kaynakları ortaya koyması bakımından Türkiye ve Kazakistan edebiyatlarına ilişkin karşılaştırmalı edebiyat çalışması yapacaklara katkı sunacaktır.

Asaf Halet Çelebi, Svetkali Nurcan, Jung, Arketips, Kehf suresi, Yedi uyurlar, Dede Korkut.

Archetypes, which are products of the collective unconscious and emerge in similar ways in different geographies, are embodied in literary narratives through symbols and metaphors. Accordingly, when the meanings attributed to these symbols are examined through comparative literary studies on literary works of societies with historical, cultural and religious ties in different times and places, it is possible to compare how artists address the common issues of humanity. The cave metaphor, one of the important symbols in the context of Jung’s “rebirth” archetype, has been processed in various disciplines from myths to holy books, from philosophy to psychology, and has found a wide range of associations in literature. In this study, the poems of Asaf Halet Çelebi and Svetkali Nurcan were comparatively examined around the cave metaphor, and the thought, belief and cultural systems underlying the cave symbol of both poets were explained. This study will contribute to those who will conduct comparative literary studies on Turkish and Kazakhstan literatures in terms of revealing the world of imagination and the sources they draw from.

Asaf Halet Çelebi, Svetkali Nurcan, Jung, Archetypes, Al-Kahf, Seven sleepers, Dede Korkut.