Bu makalede, Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Kâşgarlı Mahmud tarafından Kençekçe olarak tanımlanan çowlı kelimesi filolojik, etimolojik ve semantik açıdan incelenmektedir. Çalışmada, Kençeklerin kökenine dair tartışmalar genel hatlarıyla ele alınmakla birlikte, esas odak noktası bu kelimenin Türkçedeki kullanım alanları, tarihî metinlerdeki tanıklıkları ve kökeni üzerinedir. Kâşgarlı, çowlı’yı “ince kabuktan yapılmış, kepçe gibi bir süzgeç” olarak tanımlamıştır. Kelime, Mukaddimetü’l Edeb, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî ile Burhân-ı Katı gibi tarihî kaynaklarda da benzer anlamlarda yer almıştır. Çağdaş Türk lehçelerinde de sınırlı bir şekilde yaşayan çowlı, genellikle mutfak eşyası olarak kullanılan bir süzgeci ifade eder. Çowlı’nın kökeni veya Türkçeye alıntılandığı dil konusunda farklı yaklaşımlar bulunmaktadır: Bazı araştırmacılar kelimenin Türkçe bir kökten türediğini savunur ve çağdaş Türk lehçelerindeki biçimlerine dikkat çekerken bazı araştırmacılar da Farsçadaki çâvlî kelimesiyle benzerliği vurgulanarak, kelimenin Farsçadan alıntı olduğunu iddia ederler. Makale, kelimenin kökeninin Çincedeki 笊籬 (chào lí) “bambudan yapılmış süzgeç” kelimesine dayandığını ileri sürmektedir. Çince ve Türkçe arasındaki fonetik ve semantik paralellikler bu savı desteklemektedir.

Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kençekçe, çowlı, alıntı kelime, etimoloji