HAREZM TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ KISASU’L-ENBİYA’DA KOŞ SÖZCÜĞÜ VE ANLAM ALANI
(WORD OF KOŞ AND ITS SEMANTIC FIELD IN THE KISASU’L-ENBİYA THAT IS WRITTEN WITH KHWAREZM TURKISH
)
|
Author
|
:
Fatih BAKIRCI
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2016
|
|
Number |
:
5/1
|
|
Page |
:
42-55
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.624
|
Özet
Türklük biliminde Harezm Türkçesi (13-14. yy.) eserleri arasında değerlendirilen Kısasu’l-Enbiya, Arapçadan Farsçaya yapılmış bir peygamberler kıssası tercümesinin 709/1309-10 yılında Nasırü’d-din bin Burhanü’d-din Rabguzî (Ribat-ı Oguzî) tarafından Türkçeye uyarlanmasıdır. Bu uyarlama eser, özellikle ses ve biçim bilgisi açısından olduğu kadar söz varlığıyla da hem yazıldığı döneme hem de Türk dili tarihi çalışmalarına önemli katkılarda bulunmaktadır.
Koş ve koşa sözcüklerinin köken bilgisi ve tarihi Türk lehçelerindeki anlam ve kullanımları üzerinde durduğumuz ve yakın zamanda yayımlayacağımız çalışma sırasında koş sözcüğünün sadece Kısasu’l-Enbiya’da çok anlamlılık çerçevesinde değerlendirebileceğimiz altı farklı anlamda kullanıldığı tespit edildi. Sözcüğün dönem sözlüklerinde geçen birçok anlamına bu eserde rastlanması Kısasu’l-Enbiya için olduğu kadar dönemi açısından da bir zenginliktir. Koşun kullanımına dair bu anlam zenginliğini ortaya koymak üzere Aysu Ata tarafından hazırlanan metin ve dizin çalışmaları esas alınarak metinde 12 kez geçen sözcük anlam bilgisi bakımından incelenip dönem sözlükleri ve metinlerindeki anlamlarla karşılaştırılıp tanıklatma yoluna gidilmiştir.
Anahtar Kelimeler
koş, çok anlamlılık, eş seslilik, Kısasu’l- Enbiya, Rabguzi, Harezm Türkçesi.
Abstract
Kısasu’l-Enbiya (Anecdotes of Prophets), considered among the Khwarezm Turkish works (13-14th century) within the Turkishness science, is the adaptation of the translation of anectodes of prophets from Arabic to Persian to the Turkish language by Nasırü’d-din bin Burhanü’d-din Rabguzî (Ribat-ı Oguzî) in the year 709/1309-10. This work of adaptation significantly contributes to both the era it was written in and to the Turkish language history works in terms of sound and form information as well as the existence of words.
During the studywhich we shall publish soon and in which we laid emphasis on the origin information and history of the words Koş and koşa within the meaning and usage in Turkish dialects, it has been determined that the word koş was used in six different meanings which could be considered by our side pursuant to polysemy in Kısasu’l-Enbiya. Discovering the many meanings of the word already existing in the dictionaries of the era in this work shows the wealth of Kısasu’l-Enbiyaas well as the period it was written in. In order to put forth this richness in meaning with respect to the use of the word Koş, the word that was repeated 12 times in the text has been reviewed in terms of meaning information by means of taking as the basis the text and index works prepared by Aysu Ata and comparison was made between the dictionaries of the period and the meaning within the texts and the method of witnessing has been used.
Keywords
koş, polysemy, homonymy, Kısasu’l- Enbiya, Rabguzi, Khwarezm Turkish.