DEHŞETİN KAPISINI ARALAMAK: İZZET YASAR’IN ÖYKÜLERİNDE GOTİK ÖGELER
(OPENING THE DOOR TO HORROR: GOTHIC ELEMENTS IN İZZET YASAR’S STORIES
)
|
Author
|
:
Nilüfer İLHAN
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2021
|
|
Number |
:
10/2
|
|
Page |
:
616-632
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.5312
|
Özet
İnsanın temel duygularından biri olan korku, sanatta karşılığını gotik sözcüğü ile bulur. Tarih boyunca birçok anlam değişikliğiyle karşılaşan, “ötekine” ya da “tekinsize” odaklanan gotiğin kökeni, Roma İmparatorluğunun çöküşüne yol açan, yıkım ve yağmayla adından söz ettiren Germen kavmi Gotlar’a dayanır. İlk Çağ’larda uygarlık karşıtı olarak tanımlanırken 12. yüzyılda dönemin mimarisinden farklı bir zevk ve anlayışı yansıtması, Aydınlanma Çağı’nda da modernitenin değerlerine karşı başkaldırması onun aykırılığının bir sonucu şeklinde belirir. Mimari bir alandan başlayarak resim ve edebiyata kadar çeşitli disiplinlerde bir tarza dönüşen gotiğin amacı, insanda korku ve dehşet hissi uyandırmaktır. Edebî ürünlerde söz konusu duygular, ürkütücü karakter ve mekânların aracılığıyla sunulurken ulusların bilinçaltında bastırdıkları unsurları gün yüzüne çıkarır. Bu anlamda gotik edebiyatın söz konusu ögeleri, Batı ve Doğu toplumlarında farklılık arz eder; toplumların kolektif korku belleğini yansıtması noktasında bir öneme sahiptir. Buna karşılık gotik tarz, Türk edebiyatında Tanzimat’ın gerçekliği başat unsur olarak kabul etmesiyle beraber uzun bir süre roman ve öyküde kendine yer bulamaz. Cumhuriyet Dönemi’nde ise aydınlanmacı zihniyetin gotiğin ilerlemesini yavaşlattığı dikkati çekse de gizli ve bastırılana karşı duyulan merakın ardından gotik ögelere yer verildiğini görmek mümkündür. Bu çalışmada, çağdaş Türk edebiyatı yazarlarından İzzet Yasar’ın (1951-2018) öykülerindeki gotik ögeler incelenecek; Yasar’ın gotiği modernitenin değerlerine karşı çıkmak ve modern insanı korkularıyla yüzleştirmek için kullandığı öne sürülecektir.
Anahtar Kelimeler
Gotik, korku, mimari, edebiyat, öykü, İzzet Yasar.
Abstract
Fear, which is one of basic emotions, corresponds to the term gothic in art. Throughout the history, the origin of the gothic which faced many changes in its meaning and focusing on “the other” and “the spooky” is based on Cermen tribe Got which caused the collapse of Roman Empire and became famous with looting and destruction. While gothic was defined as anti-civilization in ancient times, in 12th century it points out a different taste and understanding from the architecture of the period. At the age of enlightenment, it reveals its opposition by being against the values of modernity. The aim of gothic, which has turned into a style in various fields starting from an architectural field to painting and literature, is to give a sense of fear and horror in man. Fear and horror in literary products are presented through frightening characters and places, and exhibit the repressions in subconscious of nations. In this sense, the mentioned elements of gothic literature differ in Western and Eastern societies, and reflect the collective fear memory of societies. Gothic style found no place in novels and stories for a long time when Tanzimat accepted the literality as dominant element in Turkish literature. In the Republican period although Enlightenment mentality seems to slow down the progress of this style, it is possible to see that gothic elements were mentioned as a result of the curiosity for hidden and repressed facts. In this study, the gothic elements in the stories of modern Turkish literature writer Izzet Yasar (1951-2018) will be examined, and it will be suggested that Yaşar used the gothic to oppose the values of modernity and to make the modern man confront the fears.
Keywords
Gothic, fear, architecture, literature, story, İzzet Yasar.