GEBERMEK FİİLİNİN KÖKENİ ÜZERİNE
(ON THE ETYMON OF THE ‘GEBERMEK’ VERB
)
|
Author
|
:
Serkan ŞEN
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2018
|
|
Number |
:
7/1
|
|
Page |
:
126-135
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4150
|
Özet
Türkiye Türkçesinde, sevilmeyen insanlar ile değer verilmeyen hayvanların ölümünü anlatan gebermek fiilinin oluşumu hakkında değişik görüşler öne sürülmüştür. Bu görüşler iki noktada yoğunlaşmaktadır. İlki, geber-’in “şişkin, kabarık; hamile” manasındaki kėbe / kebe ~ gebe sözünden geldiğidir. İkinci görüş ise sözcüğün kabar- fiilinin ikili biçimi olduğudur. Çalışmamızda sözcüğün türeyişi üzerinde duran araştırmacıların yaklaşımları zikredildikten sonra bunların eleştirileri yapılacaktır. Eski Türkçede kėber- ~ kėper- fiilini ölüm hâliyle ilgili olarak değişik metinlerde tanıklamak mümkünken kebe sözcüğüne hiç rastlanılmamasına dikkat çekilecektir. Türev (kėper-), defalarca tespit edilebilirken tabana (kėbe-) ancak XIV. yüzyıldan sonra rastlanılmasının çelişki olduğu ifade edilecektir. kėper- > geber- fiilini Eski Türkçede saymaca olarak nitelendirebileceğimiz kėpe ~ kėbe sözü yerine kėp “biçim, tarz” köküne götürebileceğimiz dile getirilecektir. kėp “biçim, tarz” kökü ile kėbermek türevi arasındaki ilişkide kėp+er- şeklinde bir genişlemenin söz konusu olduğu vurgulanacaktır. Anlam boyutunda ise “(bilinenin dışında) bir biçim almak” ile bedenin şişmesinin kastedildiği ifade edilecektir. kėp'in Eski Türkçede kapalı e (ė) ile uzun ünlülü oluşunun geber- fiiline taban teşkil etmesini imkân sağladığı eldeki bulgularla desteklenecektir. Anlam geçişlerini göstermek üzere örnek bağlamlardan olabildiğince yararlanılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Gebermek, gebe, köken bilgisi, Eski Türkçe, Türkiye Türkçesi.
Abstract
There are different opinions about formation of “geber-” verb that is described unloveble people and animals’ death in Turkey Turkish. These opinions focuse on two points. First opinion is that geber- “to die” comes from kėbe / kebe ~ gebe “svvollen, puffy, pregnant”. Second opinion is that geber is kabar- verb's binary format. In this paper, after it will be mentioned opinions of researchers that research this word's etymology, it will be criticized them. It will be pointed it’s possible to prove that in Old Turkish kėber- ~ kėper- is about death case in different texts, it is not encountered kebe. It will be refered to the contradiction that altough derivative (kėper-) can be determined recurrently, base (kėbe-) was seen only after XIV. century. It will be mentioned that kėper- > geber- can be come from kép “style, form” base not from kėpe ~ kėbe that can be described as a conventional in Old Turkish. It will be underlined there is opening like kėp+er- in relatonship with base of kėp “style, form” and derivative of kébermek. In the meaning dimension, it will be expressed that “(known outside) get a form” means that swelling of the body. It will be supported that kėp is base of geber- because of there are closed vowel e (ė) and long wovel in kėp in Old Turkish by available evidence It will be utilized for showing meaning semantic changes by context examples as much as possible.
Keywords
To die, pregnant, etymology, Old Turkish, Turkey Turkish.