GEÇİŞLİ DURUM EYLEMLERİNDE YAPTIRIM EKİNİN KULLANIMI
(USAGE OF SANCTION AFFIX IN TRANSITIVE STATIVE VERBS
)
|
Author
|
:
Kerime ÜSTÜNOVA
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2017
|
|
Number |
:
6/4
|
|
Page |
:
2144-2153
|
|
Doi Number |
:
http://dx.doi.org/10.7884/teke.4009
|
Özet
Yaptırım eki, cümleye yaptıran öznenin yanı sıra yapan öznenin yani ikincil öznenin girmesini zorunlu kılarak öge artışı sağlar. Kılış eylemleri için bağlayıcı olan bu kural, durum eylemlerinde farklıdır. Geçişsiz-durum eylemi, {-Ø/-I} ekiyle çekimlenmiş ikincil özne görevinde bir ad/zamir isterken geçişli-durum eylemi, {-A} ekiyle çekimlenmiş ikincil özne görevinde bir ad/zamir ister. Bazı geçişli-durum eylemleri yaptırım eki aldıklarında öge sayısı artmaz. Birincil nesneyle ikincil özne, birincil nesneyle birincil özne eş değer olursa yaptırımlı durum eylemi geçişli bile olsa cümleye birincil nesne girmez, nesne eksiltme olayı uygulanır. Birincil özneyle ikincil öznenin eş değer olduğu durumlarda da ikincil özne eksiltmesi uygulanır. Ayrıca geçişli durum eylemleri yaptırım eki aldığında kurulan cümlede birincil nesne yüzey yapıya taşınırsa kurucu eylem {-A} ekiyle çekimlenmiş ikincil özne; birincil nesne için eksiltme yöntemi uygulanırsa {-Ø/-I} ekiyle çekimlenmiş ikincil özne ister.
Anahtar Kelimeler
Nedensellik, yaptırım, yaptırım eki, yaptıran özne, yapan özne, morfolojik çatı.
Abstract
The sanction affix, necessitates to enter the doer subject that is secondary subject as well as the causer subject to the sentence and so it provides item increase. This rule which is binder for action verbs works differently in stative verbs. Intransitive stative verb wants a noun / pronoun that is on duty secondary subject and conjugated with {-Ø / -I} affix, while transitive stative verb wants a noun / pronoun that is on duty secondary subject and conjugated with {-A} affix. When some transitive stative verbs take sanction affix, there is no increase in the number of elements in the sentence. When the primary object and the secondary subject and also the primary object and the primary subject are equivalent, the primary object does not enter the sentence even if the sanctioned stative verb is transitive; the object ellipsis event is applied. When the the primary subject and the secondary subject are equivalent, in this case the secondary subject ellipsis is applied. Also when transitive stative verbs take sanction affix, if the primary object is moved to surface structure in the sentence, founder verb wants to secondary subject that is conjugated with {-A} affix; if ellipsis method is applied for primary object the verb wants to secondary subject that is conjugated with {-Ø / -I} affix.
Keywords
Causality, sanction, sanction affix, causer subject, doer subject, morphological voice.