Özet
BİLGE TONYUKUK YAZITLARININ ANLATIBİLİM UNSURLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ
Baín-Tsokto bölgesinde bulunan, bu nedenle Baín-Tsokto Yazıtları olarak da bilinen Bilge Tonyukuk Yazıtları, 8. yüzyılın ilk yarısında Bilge Tonyukuk tarafından diktirilmiştir. Yazıtlar, bugüne kadar tarihî değeriyle ön plana çıkmış, edebî bir nitelik taşıdığından söz edilse bile genelde dil özellikleri açısından incelenmiştir. Öyküsel tarih / anlatısal tarih türünün bir örneği olarak her ne kadar tarih anlatımı ön planda gibi dursa da belli bir tezi okura benimsetmek amacıyla yazıldığı için anlatı bilinçli şekilde kurgulanmıştır. Kompozisyon en baştan belirlenmiş, sıkı bir olay örgüsü sayesinde dağınıklığa düşülmemiştir. Yazıtların yazarı Bilge Tonyukuk, aynı zamanda anlatının anlatıcısı ve ana kişisi olduğundan metin “tarih yazımına dayalı (historiographic) otobiyografi / kurgusal otobiyografi” olarak değerlendirilebilir. Yazıtlarda olay örgüsü, anlatıcı, kişiler, zaman ve mekân gibi unsurların metnin iletisini ortaya koymaya ve vurgulamaya hizmet edecek şekilde bilinçle işlendiği göze çarpar. Söz konusu anlatı unsurları, yazıtların kurgusal boyutunu ve edebî niteliğini gözler önüne serer.
Anahtar Kelimeler
Bilge Tonyukuk, yazıt, tarih, anlatı, kurgu.