Özet
HAREZM TÜRKÇESİ KURAN TERCÜMESİ’NDE ARAPÇA FÜLK ‘GEMİ’ KELİMESİNE VERİLEN ANLAMLAR
Harezm Türkçesi Dönemi’ne ait dil yadigârları diğer dönemlere nazaran azdır. Son dönemde İran’ın Meşhed şehrinde, Astan-ı Kuds-i Razayi Kütüphanesinde bu tarihî lehçeyle yazılan üç Kuran tercümesi tespit edilmiştir. Bunların içerisinde 293 numaralı tercüme diğerlerinden farklıdır. Daha eski bir tercüme metinden istinsah edilen bu eser, birçok yerde tarihî lehçelerde kullanılan yeni kelimeler eklenerek zenginleştirilmiştir. Ayrıca kelimelerin ve eklerin Harezm ağızlarındaki varyantları da eklenmiş, eser kısmen karşılaştırmalı gramer kitabı hâline getirilmiştir.
Eserin istinsah edildiği kaynak nüshada Arapça fülk kelimesine Türkçe karşılık olarak yalnız kimi ‘gemi’ kelimesi verilmişken büyük bir kelime hazinesine sahip olan ve Türkçenin tarihî lehçelerini çok iyi bilen müstensih/müellif, hazırladığı bu nüshada kelimenin hem Harezm ağızlarındaki farklı kullanımı olan kemi hem de tarihî lehçelerde kullanılan çüng, kerāp ve cihāz karşılıklarını eklemiştir. Bu makalede, Şimşek tarafından 2019 yılında yayımlanan kitapta yanlış okunup sözlükte anlamlandırılmadan bırakılan bu üç kelime araştırılmış, tarihî ve çağdaş lehçelerden tanıklanmış, kökenleri ve anlamları üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Harezm Türkçesi, Kuran tercümesi, çüng, kerāp, cihāz.