Özet
DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK’TE BİTİG YUL- VE BİTİG KÖÇÜR- : İSTİNSAH / KOPYA ETMEK EYLEM ÖBEKLERİ ÜZERİNE
“İstinsah” sözcüğü Arapça, “kopya” sözcüğü Latince kökenlidir. Bir yazı terimi olarak istinsah / kopya etme genel anlamıyla belge, metin çoğaltma yöntemidir. “Kitap istinsah / kopya etmek” için Dîvânu Lugâti’t-Türk’te bitig yul- ve bitig köçür- eylem öbekleri kullanılmıştır. Bu eylem öbeklerine yazı, yazı malzemeleri ve kitap terimlerini ele alan incelemelerin çoğunda yer verilmemiş veya yalnızca anlamları verilmiştir. Yazma sanatı, baskı teknikleri, çoğaltma yöntemleri, yazınsal ürünler, yazı malzemeleri, kütüphane gibi kavram alanlarıyla ilişkili olan bu eylem öbeklerinin incelenmesi hem ilişkili olduğu bu alanların söz varlığına katkı sağlayacak hem de sözcüklerin anlam genişlemelerini ve geçişlerini belirlemek Türk dil, düşün ve kültürünün bilişsel yapılarının, anlam haritalarının belirlenmesini sağlayacaktır. Bu amaçla bitig yul- ve bitig köçür- eylem öbeklerini oluşturan sözcükler artzamanlı yöntemle incelenerek sözcüklerin yapısı, çok anlamlığı ortaya koyulmuş, eylemlerin istemi durumundaki bitig sözcüğünün eylemlerin anlamına etkisi saptanmıştır. Böylece dilsel betim ve yorumun temelindeki bileşenler ve gerçekleşme biçimleri belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
istinsah, kitap, yazmak, yazı, anlam geçişi.