Özet
SİYASÎ HAYATIN KLASİK EDEBİYATA YANSIMASINA BİR ÖRNEK: FİRDEVSÎ-İ RÛMÎ’NİN SÜLEYMÂN-NÂMESİ (14-15. CİLTLER)
Bu çalışmada Firdevsî-i Rûmî’nin yaşadığı dönemdeki siyasî atmosferin Süleymân-nâme-i Kebîr adlı eserine yansıması konu edinilmiştir. Firdevsî, Hz. Süleymân’ın hayatını anlattığı ve Sultan II. Bâyezid’e sunduğu eseri için birçok kaynaktan yararlanmıştır. Bunların öne çıkanları Tevrat ve Şeh-nâme’dir. Eserdeki şahıs kadrosu ve hadiselerin önemli bir kısmı Tevrat kaynaklıdır. Yine eser, birçok destansı ve efsanevî unsuru bünyesinde barındırdığı gibi yazıldığı dönemin siyasî atmosferinden de büyük ölçüde etkilenmiştir. Siyasî olayların Süleymân-nâme’ye tesirini ortaya koymayı amaçlayan çalışma, eserin 14 - 15. ciltleri ile sınırlandırılmıştır.
Süleymân-nâme’nin 14 ve 15. ciltlerinde, Hz. Süleymân’ın tahta çıkması ve ardından ağabeyi Adonya ile yaşadığı taht mücadelesi anlatılmaktadır. Tevrat’a göre Hz. Süleymân’ın yaşadığı herhangi bir taht mücadelesi bulunmamaktadır. Buna rağmen Firdevsî’nin böyle bir taht mücadelesini kurgulamış olması, eserin kendisine sunulduğu II. Bâyezid ile kardeşi Cem Sultan arasında yaşanan hadiseleri akla getirmektedir. Firdevsî, Hz. Süleymân’ın hayatı üzerinden bu mücadeleyi anlatmayı tercih etmiştir. Dönemin İslam dünyasında sembolik de olsa önemli bir role sahip olan Abbâsî halifesi, kardeş katli meselesi, valide sultanların siyasette hissedilmeye başlanan etkileri, saray ve devlet adabı, cezalandırma şekilleri, taziye, cülûs, elçi kabulü merasimleri gibi eserde bahsi geçen birçok husus, doğrudan siyasî atmosferi yansıtmaktadır. Tüm bu örnekler tarihçi tarafı ağır basan Firdevsî’nin, Hz. Süleymân’ın hayatı üzerinden yaşadığı devrin hadiselerine yer verdiği ve onları değerlendirdiği gerçeğini ortaya koymaktadır. Süleymân-nâme, bu yönüyle klasik edebiyat geleneği içerisinde yazılan eserlerde sosyal ve siyasî hayatın ne derece etkili olduğuna güzel bir örnek teşkil etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk edebiyatı, Firdevsî-i Rûmî, Süleymân-nâme, siyasî hayatın yansımaları.