Özet
DİVȂNU LÜGȂTİ’T-TÜRK’TEKİ RENK ADLARININ GÜNEY SİBİRYA (ALTAY-TUVA-HAKAS) TÜRK DİLLERİNDEKİ GÖRÜNÜMLERİ
Bu çalışma kapsamında Türk dili tarihinin ilk sözlüğü olan Divȃnu Lügȃti’t-Türk’te yer alan renk adlarının söz varlığındaki yeri, konumu, ses ve şekil bilgisi özelliklerinin Güney Sibirya Türk dillerinden olan Altayca, Hakasça ve Tuvacadaki durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Kaşgarlı Mahmud, Türk boyları arasında tek tek dolaşarak tespit ettiği sözcükleri eserinde ustalıkla işlemiştir. Bu yönüyle çeşitli Türk boylarından derlenmiş olan bir ağız sözlüğü niteliği taşımaktadır. Divȃnu Lügȃti’t-Türk, söz varlığına dair temel bir başvuru kaynak olması ve ihtiva ettiği söz varlığının çeşitliliği sebebiyle bu çalışma kapsamında temel kaynak olarak tercih edilmiştir. Bilindiği üzere, ana renk adları temel söz varlığının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu noktadan hareketle temel söz varlığına ait unsurların en az değişime uğramış olması düşüncesiyle renk adlarının art zamanlı bir inceleme ile durumu tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında Divȃnu Lügȃti’t-Türk’te yer alan renk kavramına dair sözcüklerin neler olduğu, tespit edilen sözcüklerin hangilerinin Güney Sibirya Türk dillerinde -Altay, Tuva, Hakas- kullanıldığı, kullanılıyorsa aynı şekilde mi kullanıldığı yoksa ses ve şekil açısından farklılıklar olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Varlığını koruyamayan renk adları, yerine kullanılan yeni adlandırmalar ve bunların kökenine dair bulgular elde edilmiştir. Böylelikle Türk dilinin 900 yılı aşkın bu süreçteki temel söz varlığının renk kavramına dair durumunun bir kesiti ortaya konmuştur.
Anahtar Kelimeler
Söz varlığı, Tuvaca, Hakasça, Altayca, Divanu Lügati’t-Türk.