Özet
MEMDUH ŞEVKET ESENDAL ÖYKÜLERİNİN DEĞER AKTARIMI AÇISINDAN İNCELENMESİ
Ulusların geçmişten günümüze sahip olduğu maddi ve manevi ilkelerin tümüne değer denir. Değer, bireylerin çevrelerinde karşılaştıkları olay ve durumları yorumlamak, bu olay ve durumlar karşısında düşüncelerini ve tutumlarını mantıksal bir zemine dayandırmak için kullandığı bir ölçüttür. Değerler eğitimi ise bireyin kendini ve toplumu tanıması, kendisi ve toplum ile uyumlu olmasını sağlayan bir süreçtir. Değerler eğitimi ulusal ve evrensel ilkeler üzerine kurulu olup iyi insanlar yetiştirmeyi ve çok yönlü öğrenmeyi amaçlamaktadır. Türkçe öğretiminin temel aracı olarak kullanılan metinler, işlenen tema bakımından ulusal ve evrensel değerleri öğrencilere aktarmada önemli bir rol oynamaktadır. Değerlerden oluşan kültürün kuşaktan kuşağa aktarımı dil aracılığıyla sağlanır. Dilin en güzel kullanım örnekleri edebî metinlerde hayat bulur. Öyküler ise az sözcükle çok şeyin anlatıldığı, öğrencilerin sıkılmadan okuduğu zengin edebî metinlerdir.
Nitel araştırma yöntemine dayalı olarak gerçekleştirilen bu çalışma, tarama modelindedir ve betimsel bir nitelik taşımaktadır. Çalışmada, modern Türk öykücülüğünün mihenk taşlarından olan M. Şevket Esendal’ın öyküleri değer aktarımı açısından incelenmiş, öğretim programlarınca hedeflenen değerlere uygunluğu saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmada Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda (MEB, 2005: 90) belirtilen “aile birliğine önem verme, adil olma, bağımsızlık, barış, özgürlük, bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık, dürüstlük, estetik, hoşgörü, misafirperverlik, sağlıklı olmaya önem verme, saygı, sevgi, sorumluluk, temizlik, vatanseverlik, yardımseverlik” temel değerleri esas alınmıştır. Esendal’ın öykü kitaplarının tamamı incelenmiş ve öykülerinde en fazla vurgu yapılan değerin ‘duyarlılık’ (322) değeri olduğu saptanmıştır. Bu değeri sırasıyla ‘dayanışma’ (229), ‘sevgi’ (165), ‘çalışkanlık’ (145), ‘saygı’ (133) ve ‘vatan sevgisi’ (101) değerlerinin izlediği gözlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Değer, değer aktarımı, Türkçe öğretimi, M. Şevket Esendal öyküleri.