Özet
XVI. Yüzyıl Doğu Türkçesi ile Yazılmış Bir Kuran Tefsiri: Tercüme-i Tefsir-i Yakub-i Çerhî (H. 993/M. 1585)
Mevlana Yakub-i Çerhî/ Ya‘kub b. Osmân b. Mahmûd el-Gaznevî el-Çerhî (vefatı 851/1447) XV. asır Nakşibendiyye mutasavvıflarından olup Nakşibendi tarikatının kurucusu Bahâeddin Nakşibend/ Hâce Muhammed b. Muhammed el-Buhârî (vefatı 791/1389) hazretlerinin talebesi ve Nakşibendiyye şeyhlerinden Hoca Ubeydullah Ahrâr-ı Veli/ Nâsırüddîn Ubeydullah b. Mahmûd eş-Şâşî es-Semerkandî (vefatı 895/1490) hazretlerinin hocasıdır. Bugünkü Afganistan sınırları içinde kalan Çerh şehrinde dünyaya gelen Mevlana Yakub-i Çerhî Herat, Buhara ve Mısır gibi yerlerde ilim tahsili görmüştür. Mevlana Yakub-i Çerhî daha sonra Nakşibendi tarikatının kurucusu Bahâeddin Nakşibend hazretlerine intisap etmiştir. Çok sayıda dinî ve tasavvufi eseri bulunan Mevlana Yakub-i Çerhî, Kur’an-ı Kerim’in Fatiha ile birlikte 29 ve 30. Cüzlerini (Amme ve Tebareke) Farsça olarak tefsir etmiştir.
Bu çalışmada Mevlana Yakub-i Çerhî/ Ya‘kub b. Osmân b. Mahmûd el-Gaznevî el-Çerhî’nin (vefatı 851/1447) kısaca hayatı ve eserlerine değinildikten sonra çalışmanın asıl konusunu teşkil eden Tefsir-i Yakub-i Çerhî adlı Farsça eserin 993/1581’de (16. yüzyılda) Hemadanî Hoca adlı bir zat tarafından dönemin Türkçesi ile yapılmış tercümesi üzerinde durulmuştur. Bu Türkçe tercümenin nerede, ne zaman, niçin ve ne şekilde yapıldığı Tercüme-i Tefsir-i Yakub-i Çerhî’nin mukaddime kısmında etraflıca anlatılmıştır. Tefsir-i Yakub-i Çerhî işarî bir tefsir olup Türkistan (Orta Asya), İran, Türkiye, Hindistan, Malezya, Pakistan gibi yerlerde tanınmış ve neşredilmiştir. Tercümede dikkat çeken bir husus onun dilinin (Farsça) Türkler tarafından anlaşılmadığı ve bu sebeple eserin Türkçeye tercüme edilmesidir.
Anahtar Kelimeler
Mevlana Yakub-i Çerhî, Tefsir-i Yakub-i Çerhî, Tercüme-i Tefsir-i Yakub-i Çerhî, Hemedânî Hoca, XVI. Yüzyıl Doğu Türkçesi