APPLICATIONS OF PROSODY IN FUZÛLÎ’S GHAZELS: THE COMPARISON OF FUZÛLÎ’S USAGE OF MED TO BÂKÎ
Abstract
Divan edebiyatında söze ritim veren aruz vezni, ahenge de katkı sağlar. Aruz vezninde ahenk, şairlerin şiiri kalıba uydurmak amacıyla yer verdikleri uygulamalarla ortaya çıkmaktadır. Şairler, bu uygulamaları anlamı destekleyecek ve ahenge katkı yapacak şekilde kullanmaya çalışmışlardır. Gerek imalenin gerekse meddin heceyi olduğundan daha uzun okuma yönü, duygusal ögelerin ve sesin yansıtılmasında bu iki uygulamayı ön plana çıkarmaktadır. Bu uygulamaların şiirdeki diğer ahenk ögeleriyle birleşip manaya katkı yapmaları, aruz uygulamalarını bu yönüyle de değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır.
Bu çalışma, Fuzûlî’nin aruz uygulamaları ve bu uygulamalar etrafındaki tasarruflarının incelendiği, şairin üslubunun bir yönünün aydınlatılmaya çalışıldığı, “Fuzûlî’nin Gazellerinde Aruz Uygulamaları: Fuzûlî’nin İmale Kullanımının Bâkî’yle Mukayesesi” adlı çalışmanın bir devamıdır. Çalışmada Fuzûlî’nin, Türkçe Divanı’nın gazeller bölümünde aruz uygulamalarından meddi, nasıl ve niçin kullandığı incelenmiştir. Fuzûlî’nin med zevki, medle ahengi sağlama yolları, divan edebiyatının aynı yüzyıldaki diğer büyük şairi Bâkî’nin med kullanımları ile karşılaştırılıp Fuzûlî’nin Bâkî ile birleştiği ve ayrıştığı noktalar gösterilmiştir. Her iki şairin med algısından hareketle aruz uygulamalarının ve bu uygulamalara dayalı bazı tasarrufların nasıl görülmesi gerektiği, bu uygulamaların anlam ve ahenkle münasebetinin olup olmadığı -Fuzûlî ve Bâkî’den hareketle- incelenmiştir.
Keywords
Fuzûlî, Bâkî, aruz vezni, med, ahenk.